Provinciale Tour Natuurinclusief: Utrecht

Natuurinclusief ambassadeur André van der Zande maakt een tour langs alle provincies om provinciebestuurders te inspireren de beweging naar natuurinclusief te maken, en om zelf geïnspireerd te raken door de unieke projecten en natuurinclusieve aanpak in de provincie. Op 12 september 2023 bezocht hij provincie Utrecht.

Utrecht heeft nog geen provinciale Agenda Natuurinclusief, maar werkt al wel aan natuurinclusiviteit in diverse programma’s. Op zijn tour ging Van der Zande in gesprek met gedeputeerden Mirjam Sterk (Natuur en Landbouw) en Huib van Essen (Ruimtelijke Ontwikkeling) over de stappen die de provincie neemt naar een natuurinclusieve samenleving en bezocht hij verschillende initiatieven.

Woonwijk te gast in de natuur

Van de Zande bracht een bezoek aan de voormalige vliegbasis Soesterberg. Dit is een prachtig voorbeeld van natuurinclusief ontwikkelen waarbinnen wonen en natuur samen optrekken.

Het programma Hart van de Heuvelrug geeft de natuur en de dieren de ruimte. Door vijf ecoducten is een groot aaneengesloten natuurgebied ontstaan van ruim 5300 hectare. Via deze ecologische verbindingen kunnen planten en dieren zich verspreiden van het Gooimeer tot aan de Veluwe. Ook is ruimte gemaakt voor stille plekken, waar dieren kunnen rusten en naar eten zoeken.

Die aandacht voor de habitat van dieren is er ook bij de toekomstige woningbouwlocaties Sortie 16. “Midden in Sortie 16 ligt een open strook in het bos: het natuurlijke hart met veel diersoorten en mooie bomen. Deze strook behouden we. De woningen worden rondom dit hart gebouwd”, legt stedenbouwkundige Merel Bakker uit. “We stellen eisen aan de bebouwing. De woningen krijgen bijvoorbeeld groene daken. Ook houden we rekening met dieren bij het ontwerp voor de openbare ruimte. Zo is straatverlichting nodig om je weg te vinden in het donker, maar we willen dat dieren, zoals vleermuizen, er weinig last van hebben.”

André van der Zande over Sortie 16: “Een woonwijk te gast in de natuur is echt de toekomst van natuurinclusief bouwen. Geen armetierige jonge boompjes in een kale nieuwbouwwijk zonder natuur, maar volwassen natuur als habitat voor mensen, planten en dieren.”

Agroforestry

De ambassadeur bracht ook een bezoek aan Boerderij tussen de Hagen in Stoutenburg (zie foto). Deze biologische melkveehouderij heeft diverse soorten (noten)bomen en struiken aangeplant, als alternatief verdienmodel. Deze combinatie van landbouw of dieren met de teelt van bomen en struiken op hetzelfde perceel wordt agroforestry genoemd. Gedeputeerde Mirjam Sterk: “Agroforestry is een voorbeeld van hoe we samen met boerenbedrijven aan een toekomstgerichte agrarische sector werken, die ook bijdraagt aan onze doelen voor bodem, water, natuur en klimaat.”

Meer natuurinclusief in de Provincie Utrecht:

• Groen Groeit Mee

  Natuurinclusief richt zich op het versterken en toevoegen van natuur overal en voor iedereen. Dus ook buiten natuurgebieden. De Utrechtse regio groeit de komende jaren flink. In het ‘Groen Groeit Mee Pact’ is de afspraak gemaakt om bij alle ruimtelijke plannen en gebiedsontwikkelingen, de groene en blauwe ontwikkeling evenwichtig en volwaardig mee te nemen. Het is een gezamenlijk initiatief van Provincie Utrecht, U10, Regio Amersfoort, het Utrechtse deel van de Regio Foodvalley en de vier Utrechtse waterschappen (vertegenwoordigd door Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden). Zo dragen de partijen samen zorg voor cultureel erfgoed, meer recreatiemogelijkheden voor wandelen, fietsen, zwemmen en bewegen en goede bereikbaarheid van deze groenvoorzieningen. Samen met inwoners en alle betrokken partners ontstaat zo een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving in de Utrechtse regio.

• Natuurinclusief als uitgangspunt voor ruimtelijke ontwikkelingen

  Gedeputeerde Huib van Essen: “Natuurinclusief is het uitgangspunt voor alle ruimtelijke ontwikkelingen in onze provincie. Daarbij werken we nauw samen met gemeenten, waterschappen en marktpartijen. Zo maken we met het Convenant duurzame woningbouw (inclusief soortenbescherming) afspraken om het bouwproces vanaf het begin duurzaam op te pakken en met onze aanpak Biodiversiteit in Stad en Dorp geven we hier verder invulling aan.” Bij Biodiversiteit in Stad en Dorp richt de provincie zich op een vereenvoudiging van de wettelijke taken en vereisten voor natuur en biodiversiteit en op laagdrempelige initiatieven door gemeenten en door de inwoners zelf.

• Pre-soortenmanagementplan (pre-SMP)

  Als het om soortbescherming gaat bij bouwprojecten heeft de provincie een tool ontwikkeld voor een gebiedsgerichte ontheffing te verlenen, mits de natuur er beter van wordt. Hoe werkt dat?

  De Wet natuurbescherming verbiedt het doden en verwonden van beschermde soorten en het wegnemen van hun verblijfplaatsen. Doordat hiervoor een ontheffing nodig is, lopen bouwprojecten vaak jarenlange vertraging op. Gemeenten kunnen deze vertraging voorkomen door het maken van een soortenmanagementplan (SMP).

  Daarom stimuleert de provincie de zogeheten gebiedsgerichte ontheffingen. Hiermee kunnen gemeenten van de provincie een ontheffing krijgen voor de duur van tien jaar voor álle ruimtelijke plannen van álle partijen in de hele gemeente. Zij komen voor deze ontheffing in aanmerking wanneer zij maatregelen nemen om de biodiversiteit langdurig te beschermen én te verbeteren. Hiervoor moeten gemeenten een biodiversiteitsplan opstellen. Zo’n gemeentebreed biodiversiteitsplan noemen we een soortenmanagementplan (SMP). De gemeente brengt de stadsnatuur in kaart én neemt maatregelen om deze fors te stimuleren (“plussen”). Hierdoor is de biodiversiteit weerbaar genoeg om af en toe ruimtelijke ingrepen op te vangen (“minnen”). De balans slaat uiteindelijk door in het voordeel van de biodiversiteit, waardoor een ontheffing mogelijk is.

  Het opstellen van een SMP kan echter tot twee jaar duren. In de tussentijd mogen gemeenten en hun inwoners gebruik maken van een pre-soortenmanagementplan (pre-SMP). De provincie kan op basis van dit pre-SMP een tijdelijke gebiedsgerichte ontheffing verlenen. (bron: www.versnellingwoningbouw.nl/themas/soortenbescherming)

• Natuurvriendelijk isoleren

  Bij het isoleren van spouwmuren is er ook een betere soortenbescherming mogelijk. Regelmatig worden bij het isoleren dieren gedood, zoals gierzwaluwen, huismussen of vleermuizen. De provincie Utrecht heeft hier in afstemming met isolatiespecialisten en gemeenten een oplossing voor ontwikkeld: Natuurvriendelijk isoleren. Bij deze nieuwe methode zorgen isolatiebedrijven dat vogels of vleermuizen de kans krijgen om te ontsnappen vóórdat wordt geïsoleerd. Het isolatiebedrijf zorgt er ook voor dat er voldoende verblijfplaatsen voor de dieren overblijven. Deze worden zoveel mogelijk onzichtbaar in de spouw weggewerkt. De verantwoordelijkheid voor natuurinclusief bouwen ligt in deze aanpak bij de isolatiebedrijven, die ook de verplichte melding doen bij de provincie. Bewoners hoeven zelf verder niets te doen.

Volgend bezoek aan provincie Groningen

Programmabureau Agenda Natuurinclusief gaat hierna langs bij Provincie Groningen. Op het programma staan twee projecten die passen bij de Agenda Natuurinclusief en die in Groningen beeldbepalend zijn: een natuurinclusieve nieuwbouwwijk in Bedum en het inspirerende natuurinclusieve landbouw de Midwolder Bouwten in Scheemda. Een volgende nieuwsbrief meer over dit bezoek.

(bronnen: LINKEDIN Provincie Utrecht en website provincie Utrecht)